Zərflik hərəkətin icrasını müxtəlif cəhətdən izah edən ikinci dərəcəli üzvdür. Zərfliklər, əsasən, cümlənin feli xəbərlərinə aid olur və yanaşma əlaqəsi ilə onlara bağlanır. Zərflik quruluşca sadə və mürəkkəb olur. Zərflik budaq cümlələri ( Adverbial Clauses ) mürəkkəb cümlədə müxtəlif zərfliklərin rolunu oynayır. Zərflik budaq cümlələri baş cümlədən həm əvvəl, həm də sonra işlənə bilər.
Zərflik budaq cümlənin növləri
1. Tərzi-hərəkət budaq cümləsi
2. Zaman budaq cümləsi
3. Yer budaq cümləsi
4. Kəmiyyət budaq cümləsi
5. Səbəb budaq cümləsi
6. Məqsəd budaq cümləsi
Zaman budaq cümləsi ( The Adverbial Clause of Time ) tabeli mürəkkəb cümlədə zaman zərfliyi funksiyasını daşıyır və baş cümlədəki hərəkətin zamanını bildirir. Zaman budaq cümləsinin bağlayıcıları bunlardır: When, till, until, while, as soon as, as long as, after, before, since, whenever
İngilis dilində When istifadəsi
“When” müəyyən bir dövrü göstərmək üçün istifadə olunur. “When” ümumiyyətlə əsas ( baş ) b cümlədəki hərəkətin davam etdiyi vaxtı göstərir. “when”in bağlı olduğu cümlədə Simple Past, ana ( baş ) cümlədə ise Past Continuous istifadə edilir.
When + Simple Past, Past Continuous
When he came, I was studying.
O gələndə mən oxuyurdum.
When the rate of exchange began to rise again, he felt obliged to call a meeting of the financial staff.
Valyuta məzənnələri yenidən yüksəlməyə başlayanda, maliyyə heyətini iclasa çağırmaq məcburiyyətində qaldı.
”When” arxa – arxaya görülən işləri başa salmaq üçün də istifadə edilə bilər. Bu vəziyyətdə hər iki cümlə Simple Past Tense’dir.
When + Simple Past, Simple Past
When he arrived,we went into the cinema.
O gəlincə kinoya girdik.
WHILE
“While” adətən əsas ( baş ) cümləsindəki hərəkət zamanı baş verən başqa bir hərəkəti təsvir etmək üçün istifadə olunur. Buna görə, “while”ın bağlı olduğu cümlə Past Continuous, əsas ( baş) cümlə isə Simple Past Tense’dir.
While + Past Continuous, Simple Past
While I was studying, he came in.
Mən oxuyarkə o gəldi.
I took a photograph while you were asleep.
Sən yatarkən mən şəkil çəkdim.
“when” “while” bir birindən fərqi ;
Əgər hazırda fəaliyyət davam edirsə “while”
Əgər hərəkət birdəfəlik olarsa və davam etmirsə “when” istifadə olunur.
When ile Nümünə Cümlələr
He left the room when you shouted.
Sən qışqıranda o otaqdan çıxdı.
I called him when you were sleeping.
Sən yatanda ona zəng etdim.
They were watching a movie when you came.
Sən gələndə bir filmə baxırdılar.
When I was in the USA, I visited many places.
ABŞ-da olanda bir çox yerə baş çəkdim.
When the clock strikes midnight, she doesn’t have to leave.
Saat gecə yarısına çatdıqda, o, ayrılmaq məcburiyyətində deyil.
When I got home, my son was playing with his toys.
Evə çatanda oğlum oyuncaqları ilə oynayırdı.
I’ll give him your message when I see will see him tomorrow.
Sabah onu görəndə mesajını ona çatdıracağam.
Do not disturb me when I am busy with my work.
İşimlə məşğul olduğum zaman məni narahat etməyin.
When it began to rain, I stood under a tree.
Yağış yağmağa başlayanda mən ağacın altında durdum.
When she comes, she’ll give you the key.
O, gələndə açarı sizə verəcəkdir.
Before / After Mövzu İzahı
“After” bağlayıcılı budaq cümlədə hərəkət baş cümlədəkindən əvvəl baş verir. Hadisələrin ardıcıllığının birinin ardınca olmasını göstərmək üçün istifadə olunur.
After she graduates, she will get a job.
O məzun olandan sonra iş tapacaq.
We watched TV after the dinner.
Yeməkdən sonra televizora baxdıq.
” Before” bağlayıcılı budaq cümlədə hərəkət baş cümlədəkindən sonra baş verir. Ardıcıl hadisələrdən birinin baş vermədən əvvəl baş verdiyini göstərmək üçün istifadə olunur.
I will leave before he comes.
Mən o gəlmədən əvvəl gedəcəyəm.
“After That” ve “Before That” İstifadəsi
After That – Daha sonra, (Bundan sonra ) Bir şeyləri sırayla izah edərkən, özəlliklə təlimatlar üçün bu ifadəni istifadə edə bilərsiniz:
After that, you just have to simmer it for an hour or so.
Daha sonra sadəcə bir saat və ya daha çox qaynatmaq lazımdır.
They quietened down after that, but then I couldn’t sleep for a while because I don’t like altercations or upsets of any kind.
Bundan sonra ( Daha sonra ) sakitləşdilər, amma mübahisələr sevmədiyim üçün bir müddət yata bilmədim.
The two sides agreed to evaluate the issue again after that.
Daha sonra tərəflər məsələyə yenidən qiymətləndirmək barədə razılığa gəldilər.
Before that – daha öncə, daha əvvəl
She rinsed the pot again before responding.
Cavab vermədən əvvəl qazanı yenidən yudu.
He would do many more before the war was over.
Müharibə bitməmişdən əvvəl daha çox iş görərdi.
I worked with him for two years before I discovered who he really was.
Onun həqiqətən kim olduğunu kəşf etməmişdən əvvəl iki il onunla işlədim
“After” ilə nümünə cümlələr
After they heard the signal, they called the police.
Siqnalı eşitdikdən sonra polisə zəng etdilər.
You will feel better after you eat something.
Bir şey yedikdən sonra özünüzü daha yaxşı hiss edəcəksiniz.
After he left, she lifted one of the suitcases and placed it on the bed.
O, getdikdən sonra çamadanlardan birini qaldırıb çarpayının üstünə qoydu.
After she (had) graduated, she got a job.
O məzun olandan sonra iş tapdı.
He will study English after he washes the dishes.
Qabları yuyandan sonra ingilis dilini öyrənəcək.
Soon/shortly after we joined the motorway, the car started to make a strange noise.
Magistral yola daxil olduqdan dərhal sonra avtomobil qəribə səs çıxarmaya başladı.
After you buy a car you may call on me.
Siz maşın alandan sonra, mənim yanıma gələ bilərsiniz ( mənə baş çəkə bilərsiniz)
I went to the post office immediately after I left you.
Səni tərk edəndən dərhal sonra poçt şöbəsinə getdim.
After I have finished my work, I will accompany you to the park.
İşlərimi bitirdikdən sonra sizə parka qədər müşayiət edəcəyəm.
After you have written three or four words, you can put them together, can you not?
Üç-dörd söz yazdıqdan sonra onları bir yerə yığa bilərsən ya yox?
“After Then” ve “Before Then” İstifadəsi
“After Then” ( Then After ) – sonrasında deməkdir
I have a bowel infarction to repair, and then after that, I’ll be free to come to your home.
Bağırsaq infarkti əməliyyatı olmalıyam, ondan sonra evinizə gələ biləcəm.
All right, well, I was born here and then after like six months we moved.
Mən burada anadan olmuşam, altı aydan sonra köçdük.
License to operate of the said diagnostic center was already expired last 2010 and the establishment did not renewed then after, as per Department of Health Licensing Section.
Sözügedən diaqnostika mərkəzinin fəaliyyətinə lisenziyanın müddəti ötən 2010-cu ildə başa çatmış və Səhiyyə Lisenziyalaşdırma Bölməsi şöbəsinə əsasən müəssisə yenidən bərpa edilməmişdir.
“Before then” ( Then Before ) – əvvəldən, bundan öncə deməkdir.
It would be great to find your father before then.
Ondan əvvəl atanızı tapmaq çox yaxşı olardı.
But you will have solved the encryption problem before then.
Ancaq bundan əvvəl şifrələmə problemini həll etməlisiniz.
“Before” ilə nümünə cümlələr
Before you leave, you should turn off the lights.
Ayrılmadan əvvəl işıqları söndürməlisiniz.
Roger was nervous before he took the test.
Roger imtahan vermədən əvvəl həyəcanlıydı.
We fasten your seatbelts before the plane takes off.
Təyyarə qalxmazdan əvvəl təhlükəsizlik kəmərlərini bağlayırıq.
Don’t open this box until your father comes.
Atanız gələnə qədər bu qutu açmayın.
I met her just before she left.
Getməmişdən bir qədər əvvəl onunla görüşdüm.
I like to go for a run before breakfast.
Səhər yeməyindən əvvəl qaçış etməyi xoşlayıram.
You can check in online but you have to do it at least four hours before your flight.
Onlayn olaraq yoxlaya ( check in) bilərsiniz, ancaq uçuşdan ən azı dörd saat əvvəl bunu etməlisiniz.
I need to have the letter before Friday.
Məktubu cümə öncəsi almalıyam.
I’ve seen you before.
Mən səni daha əvvəl görmüşəm.
He reads before bedtime.
Yatmadan əvvəl oxuyur.
Let me have a smoke before İ go.
Getməzdən əvvəl mənə siqaret çəkməyə icazə verin.
“Until ” mövzü izahı
Until – qədər deməkdir. “Until” müəyyən bir müddətə qədər baş verən və ya baş verəcək hadisələrə istinad etmək üçün istifadə olunur.
I will not go until I get my money back.
Pulumu geri alana qədər getməyəcəyəm.
Until it stops raining, we won’t go out.
Yağış dayanmayana qədər biz çölə çıxmayacağıq.
“Until ” ilə nümünə cümlələr
I didn’t know Clara until you introduce her to me this morning.
Clara onu bu səhər mənə tanış etməyincə tanımırdım.
I had forgotten Jenny until I ran across her photos.
Şəkillərinə rast gələnə qədər Jenniyi unutmuştum.
Until 1986, in the schools of England, it was legal to punish children with belts andsticks.
1986-cı ilə qədər İngiltərə məktəblərində uşaqları kəmər və çubuqla cəzalandırmaq qanuni idi.
Fry the onions till they start to colour.
Soğanları rənglənməyə başlayana qədər qızardın.
Until recently the civil war had been largely unreported in the press.
Son vaxtlara qədər vətəndaş müharibəsi əsasən mətbuatda xəbər verilmədi.
No decision will be made till we know all the facts.
Bütün həqiqətləri bilməyincə heç bir qərar qəbul edilməyəcəkdir.
Will you wait here until I am ready?
Mən hazır olana qədər burada gözləyəcəksən?
I will stay with the baby until you come home.
Sən evə gələnə qədər körpə ilə qalacağam.
We stayed there until we finished our work.
İşimizi bitirənədək orada qaldıq.
Until now, there has been no effective treatment for this disease.
İndiyə qədər bu xəstəliyə qarşı effektiv müalicə olmayıb.
Until ile By Arasındakı Farq Nədir?
“By” və “until” hər ikisi ” qədər ” mənasını verə bilər, lakin iki söz eyni demək deyil və onlar arasında ciddi fərqlər var.
Əgər bir nöqtəyə qədər davam edən bir hadisəni ifadə edirsinizsə, until istifadə etməlisiniz.
Məsələn;
We will stay here until the rain stops.
Yağış dayanana qədər burada qalacağıq.
Bu cümlədə “yağış dayanana qədər ” dediyiniz zaman gələcəkdə bir nöqtəyə qədər davamlı yağış yağacağı deməkdir.
Ancaq gələcəkdə hansısa bir hərəkətin edilə biləcəyi son nöqtəni və ya son bir tarix təyin edərsinizsə və davamlı bir vəziyyət yoxdursa, by istifadə etməlisiniz.
Məsələn;
I have to finish the homework by 5.
Saat 5-ə qədər ev tapşırıqlarını bitirməliyəm.
Bu cümlədə saat 5-ə qədər davam edən bir hadisə yoxdur. Bunun son bir təslim tarixi var.
Bənzər iki cümləyə baxaq . Beləliklə, fərqi daha yaxşı başa düşə biləcəksiniz.
I have to work on the project until 5.
Layihə üzrə 5-ə qədər işləməliyəm.
I have to finish the project by 5.
Layihəni 5-ə qədər bitirməliyəm.
Birinci cümlədə, 5-ə qədər davam edəcəyim bir hərəkətdən bəhs edirəm ” 5-ə qədər işləməliyəm”. Buna görə də bu cümlədə “until” istifadə edirik.
İkinci cümlədə, “layihəni 5-ə qədər bitirməliyəm” burada heç bir hadisə baş vermir və son bir tarix var.
Buna görə də bu cümlədə “by” istifadə edirik.
“Until” ilə “Till” Arasındakı Fərq Nədir?
Əslində “till” sözü “until” sözüylə eyni mənanı verir və sadəcə qısaldılmış bir versiyadır. “Until” bir bağlayıcı “till” isə ədatdır. Gündəlik həyatda çox vaxt “until” əvəzinə “till” istifadə edirlər. “Until” və “till” hərəkətin davamlı olması halında istifadə olunur.
The children went to sleep until / till their father returned home.
Uşaqlar ataları evə qayıdana qədər yatdılar.
I hadn’t known how to use until/till I read this article.
Bu yazını oxuyana qədər necə istifadə edəcəyimi bilmirdim.
As Soon As mövzü izahı
As soon as – kimi deməkdir. “As soon as” hadisənin dərhal sonra baş verəcəyini vurğulayır, lakin, “when” ilə qarışdırmamalısınız. Yəni, burada, bir hərəkət icra edilər edilməz, digər hərəkətin icrasına keçilir. Hər iki hərəkət arasında zaman vardır və olur olmaz, gedər getməz və s. kimi tərcümə oluna bilər.
As soon as it stops raining, we will leave.
Yağış kəsən kimi gedəcəyik.
As soon as he gets up , he washes his face.
O, qalxar qalxmaz üzünü yuyur.
As soon as she saw me, she burst out crying.
Məni görən kimi ağladı.
As Soon As Possible mövzü izahı
“As Soon As Possible” – ən yaxın zamanda, mümkün olduğu qədər tez mənasına gəlir.Bir işi mümkün ola biləcək ən yaxın zamanda görəcəyimizi qeyd etmək üçün istifadə edə bilərsiniz.
Try to make an appointment as soon as possible.
Ən qısa zamanda görüş təyin etməyə çalışın.
You should call your mother as soon as possible.
Ən qısa müddətdə ananıza zəng etməlisiniz.
I’ll get in touch with you as soon as possible.
Ən qısa müddətdə sizinlə əlaqə quracağam.
As Soon As Hansı Tense (Zaman) ilə İstifadə Olunur?
“As soon as” istifadə olunan cümlələrin birinci qismində Geniş Zaman ( Simple Present Tense ), ikinci qismində isə Gələcək Zaman (Future Tense) istifadə olunmalıdır. Bunlardan başqa zaman istifadə olunduğunu görməyiniz mümkün deyildir.
As Soon As ilə nümünə cümlələr
We will eat as soon as the children come.
Uşaqlar gələn kimi yeməyə başlayacağıq.
I shall call her up as soon as I have finished my work.
İşlərimi bitirən kimi onunla telefonla danışacağam.
As soon as I saw her, I knew there was something wrong.
Onu görən kimi bir şeyin olduğunu bildim.
As soon as they saw we had guns, they turned tail and ran away.
Silahlarımızın olduğunu görən kimi quyruğa dönüb qaçdılar.
As soon as she finished that project, she started working on the next.
Bu layihəni bitirdikdən sonra növbəti layihə üzərində işləməyə başladı.
As soon as I get my degree certificate, I will apply for many jobs
Diplom sertifikatımı əldə edən kimi bir çox iş üçün müraciət edəcəm.
I’ll be back as soon as I can.
Bacardığım qədər geri qayıdacağam.
We’ll be back as soon as we’re done.
İşimiz bitər bitməz geri dönəcəyik.
I started liking Mary as soon as I met her.
Mary ilə tanış olduğum andan bəyənməyə başladım.
He left the room as soon as I entered it.
Mən içəri girən kimi otaqdan çıxdı.
Once İstifadəsi və Nümunələr Cümlələr
“Once” ilə “as soon as” eyni mənani verir. Cumlədə bir-birini əvəzləyə bilər və əvəzlədikdə cümlədə heç bir məna dəyişmir.
As soon as she finished that project, she started working on the next.
Once she finished that project, she started working on the next.
Bu layihəni bitirdikdən sonra növbəti layihə üzərində işləməyə başladı.
As soon as she opened the door, a cat ran out.
Once she opened the door, a cat ran out.
Qapını açan kimi bir pişik qaçdı.
As soon as I get my degree certificate, I will apply for many jobs.
Once I get my degree certificate, I will apply for many jobs.
Diplom sertifikatımı əldə edən kimi bir çox iş üçün müraciət edəcəm.
