Tələbələr ingilis dilini həvəslə öyrənməyə başlasa da ingilis dili qrammatikasının ana dilimizdə qarşılığı olmayan mövzuları ilə rastlaşanda motivasiyaları düşməyə başlayır. Bu mövzular doğru şəkildə öyrənilmədikdə tələbələrin ingilis dilinə olan sevgilərini öldürə bilər. Ona görə də, ingilis dili qrammatikası detallı, sağlam və doğru addımlarla öyrənilməlidir ki, tələbələr üçün hər hansı bir məqamda çətinliklər yaratmasın. Bəs, ingilis dili qrammatikasının çətinliyi deyəndə nəyi nəzərdə tuturuq? Əlbəttə ki, felləri…
Fellər bildiyiniz üzərə ingilis dilində qaydalı və qaydasız olaraq iki yerə bölünür. Çətinlik, eləcə, buradan başlayır. Çünki, qaydalı felləri öyrənmək asan olsa da, (ikinci və üçüncü halında “ed” şəkilçisini qəbul edən hər bir fel qaydalı fel sayılır) qaydasız felləri öyrənmək olduqca vaxt aparıcıdır. Çünki, qaydasız fellər kökdən dəyişmə xüsusiyyətinə sahibdir və tələbələrin burada qaydasız felləri əzbərləməkdən başqa çarələri qalmır. Bəs, əzbərləməkdən savayı, qaydasız felləri necə daha yadda qalan etmək mümkündür?
Qaydasız felləri yadda qalan etmək üçün hansı halların hansı cümlələrdə, hansı mənsubiyyətlər və zaman qəlibləri ilə istifadə olunduğunu öyrənmək lazımdır. Bunun üçün, bu gün bloq yazımızda qaydasız fellərdən biri olan “be” felinin ikinci və üçüncü hallarını sizlərlə birlikdə təsnif edəcəyik. Beləliklə, felin birinci, ikinci və üçüncü hallarını daha detallı şəkildə öyrənəcək və çalışmalarla praktik edərək daha yadda qalan hala gətirəcəksiniz.
Tərcüməsi: “Be” felinin tərcüməsi – “olmaq”-dır.
Formu: “Be” felinin özü birinci haldadır.
Be Felinin İkinci Forması (V2)
“Be” felinin ikinci halı “was / were” olaraq keçir. Bəs, bir felin ikinci halı nə üçün iki cür yazılır?
Çünki, be felini cümlədə keçmiş forması ilə yazarkən mənsubiyyətlərə diqqət yetirmək lazımdır. Birinci, ikinci və üçüncü şəxsin təkində “was” istifadə olunur. Birinci, ikinci və üçüncü şəxsin cəmində isə “were” istifadə olunur. İki nümunə ilə izahımızı daha aydın hala gətirək:
- Birinci şəxsin təki: When I was young, I admired clever people. – Mən gənc olanda ağıllı insanlara heyran idim.
- Birinci şəxsin cəmi: When we were young, we admired clever people. – Biz gənc olanda ağıllı insanlara heyran idik.
Be Felinin İkinci Halı ilə Nümunə Cümlələr
- She was at my grandmother’s home.- Nənəmin evində idi.
- They were brought up against unexpected delays.- Gözlənilməyən gecikmələrə qarşı tərbiyə edildi.
- He was only 17 when he went for another country to live.- Yaşamaq üçün başqa bir ölkəyə gedəndə yalnız 17 yaşında idi.
- Brad was very rich before the economical crisis.- Brad iqtisadi böhrandan əvvəl çox zəngin idi.
- He was born with a silver spoon in his mouth. – Ağzında gümüş qaşıqla anadan olub.
- If the pills were pleasant, they would not be gilded. – Həblər xoş olsaydı, zərlənməzdilər.
- Cars and buses were set ablaze during the riot. – Qiyam zamanı avtomobillər və avtobuslar alovlandı
Be Felinin Üçüncü Forması (V3)
“Be” felinin üçüncü halı “been” şəklində yazılır. Şəxsin təkinə və cəminə görə dəyişmir, hər iki halda da eyni şəkildə istifadə olunur.
Be Felinin Üçüncü Halı ilə Nümunə Cümlələr
- Nothing great in the world has been accomplished without passion. – Dünyada heç bir möhtəşəm heç bir şey ehtiras olmadan həyata keçirilməyib.
- He has been building houses for the past 5 years.- Son 5 ildə ev tikir.
- Vera has been living in Liverpool for many years.- Vera illərdir Liverpool-da yaşayır.
- The group has been notoriously fickle in the past. – Qrup əvvəllər məlum olduğu kimi dəyişkəndir.
- I have been feeling fine for a week.- Bir həftədir ki, özümü yaxşı hiss edirəm.
- They have been living here since August.- Avqust ayından bəri burada yaşayırlar.
- It has been alleged that Jack stole the money. – Jack’in pulu oğurladığı iddia edildi.
- This actress has been divorced from her husband. – Bu aktrisa ərindən boşanıb.
Be Felinin Past Tense ilə İstifadəsi
Be felini keçmiş zaman qəlibləri ilə istifadə edərkən əsas diqqət edilməsi gərəkən nüans cümlədə istifadə olunan zamana görə doğru formu seçməkdir. Be felinin ikinci halı sadə keçmiş zaman üçün istifadə olunarkən, be felinin üçüncü halı Past Participle cümlələr üçün istifadə olunur. Əlbəttə ki, ikinci halını da istifadə edərkən zamandan savayı, işlədilən şəxsin təki və ya cəmi olduğuna diqqət yetirmək lazımdır. Nümunə ilə daha yadın hala gətirək:
- Sadə keçmiş zaman (felin ikinci halı): O liberty, how many crimes have been committed in thy name! – Ey azadlıq, sənin adınla nə qədər cinayətlər törədildi!
- Past Participle (felin üçüncü halı): That was the best ice- cream I ever tasted. – Bu, indiyə qədər daddığım ən yaxşı dondurma idi.
Be Felinin Zamana və Mənsubiyyətə Görə Dəyişməsi
Be felinin cümlədə həm zamana həm də mənsubiyyətə görə dəyişməsini aşağıda verilən bir neçə zaman qəlibləri nümunələri ilə analiz edək.
Be Present Tense Necə İstifadə Edilir
İngilis dilində istifadə edəcəyiniz “be” felinin geniş zamanda istifadəsi zaman və mənsubiyyətə görə kökdən dəyişimə uğrayır. Yəni, “to be” felini cümlədə əsas fel kimi istifadə etmək istəyirsinizsə, və cümlədə istifadə edəcəyiniz zaman qəlibi geniş zamandırsa (Present Tense), bu zaman “to be” feli “am, is, are” şəklində dəyişimə uğrayır.
- Birinci şəxsin təki: I – am
- İkinci və üçüncü şəxslərin təki: He, She. It – is
- Birinci, ikinci və üçüncü şəxslərin cəmi: We, They / istisna: İkinci şəxsin təki: You – are
Be felinin sözü gedən tense ilə sual cümləsi:
- Am I enough clever? – Yetərincə ağıllıyammı?
Be felinin sözü gedən tense ilə Passive Voice (Məçhul Növ) ilə cümlə nümunəsi:
- Active Voice (Məlum Növ): All humans are equal. – Bütün insanlar bərabərdir.
- Passive Voice (Məçhul Növ): All humans are created equal. – Bütün insanlar bərabər hüquqlu yaradılıb.
Be Present Perfect Tense Necə İstifadə Edilir
Present Perfect Tense təkrarlanan hərəkətlər üçün istifadə edilir, hansı ki, konkret zaman forması bu hərəkətlər üçün önəmli deyil və hadisə keçmişdə başlayıb, lakin hələ də bitməyib, davam etməkdədir. Present Perfect Tense keçmiş bir hadisə və ya vəziyyət ilə bu gün arasında bir əlaqə yaradır. Xüsusilə “just” zərfində çox yaxın bir hərəkət üçün istifadə olunur, ancaq nə qədər vaxt keçdiyini göstərmir. “Yet” zərfi hələ edilməmiş, lakin edilməsi ehtimalı olan hərəkətlər üçün və ya belə bir ehtimalın olub-olmadığını soruşmaq üçün istifadə edilir. “Never” zərfi keçmişdə müəyyən bir nöqtədən heç bir hərəkət edilmədiyini və ya belə bir vəziyyətlə qarşılaşmadığını ifadə etmək üçün istifadə olunur.
- I have been employed at this job for five years. – Beş ildir bu işdə işləyirəm.
- You have been employed at this job for five years. – Beş ildir bu işdə çalışırsınız.
- We have been employed at this job for five years. – Beş ildir bu işdə çalışırıq.
- They have been employed at this job for five years. – Beş ildir bu işdə çalışırlar.
- She has been employed at this job for five years. – Beş ildir ki, bu işdə çalışır. (qadın)
- He has been employed at this job for five years. – Beş ildir ki, bu işdə çalışır. (kişi)
- It has been employed at this job for five years. – Beş ildir ki, bu işdə çalışır. (digər)
Be Present Progressive Tense Necə İstifadə Edilir
Adından da göründüyü kimi Continuous ifadədəsindən əvvəlki Present ifadəsi be + V-ing şəklində köməkçi felin indiki, yəni am, is, are şəklində istifadə olunmasını həm də dəvam edən hadisənin keçid vaxtının indi olduğunu ifadə edir. Hadisənin nə vaxt başladığı və nə qədər davam etdiği vacib deyil. Yalnız bir danışma anında bir hadisənin davam etdiyini vurğulayır. Hal- hazırda davam etməkdə olan hərəkətləri izah etmək üçün bu zaman formasından istifadə edilir.
Zaman ifadələri: now (indi), right now (indi), at the moment (hazırda), still (hələ)
Present Continuous Tense always, constantly, forever kimi zərflərlə birlikdə əkrarlayan və ümumiyyətlə narahat edən hərəkətlər üçün istifadə olunur. Present Continuous Tense ondan sonra istifadə olunan gələcək zamanla birlikdə gələcəkdə əvvəlcədən planlaşdırılan bir hərəkətin baş verəcəyi deməkdir.
- I am being
- you are being
- he/ she/ it is being
- we are being
- you are being
- they are being
Be Present Perfect Progressive Tense Necə İstifadə Edilir
Dilimizə indiki bitmiş davamedici zaman kimi tərcümə edilən Present Perfect Continuous Tense, keçmişdə müəyyən bir zamanda başlayan və hal- hazırda davam etməkdə olan hal və hərəkətlərdən bəhs etmək üçün istifadə edilir. Bu səbəblə Continuous halda istifadə edilə bilməyən fellərlə istifadə edilə bilməz.
- I have been being
- you have been being
- he/ she/ it has been being
- we have been being
- you have been being
- they have been being
Be Simple Past Tense Necə İstifadə Edilir
Azərbaycan dilindəki qarşılığı keçmiş sadə zaman olan Past Simple Tense, keçmiş zamanda baş verən hadisələrdən bəhs etmək üçün istifadə edilir. Keçmişdə tamamlanan bir hadisəni, işi, vəziyyəti və ya hərəkəti təsvir etmək üçün istifadə olunur. Hadisənin nə qədər əvvəl baş verməsinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Bu yaxınlarda baş vermiş ola bilər və ya çox köhnə ola bilər. Keçmişə aid yalnız bir hərəkət varsa, bu hərəkətin nə qədər köhnə olmasına baxmayaraq bu zaman istifadə olunmalıdır. Hadisənin keçmişdə nə zaman baş verdiyini ifadə edən bir zaman ifadəsi ilə istifadə olunmalıdır. Bu zaman formasını öyrənərkən qətiyyən Past Continuous Tense ilə qarışdırmamalıyıq. Bu səbəblə də iki zaman arasındakı fərqləri və Past Tense-n istifadə yerlərini bilmək lazımdır.
Zaman ifadələri; yesterday (dünən), last month (keçən ay), last week (geçən həftə), last year (keçən il), last night (keçən gecə), two minutes ago (iki dəqiqə əvvəl), two days ago ( iki gün əvvəl), two months ago ( iki ay əvvəl), two years ago ( iki əvvəl il)
Yuxarıdaki paraqrafda bildirdiyimiz kimi be felinin ikinci halı “was, were” formasını alır. Bu zaman, cümlələr aşağıdaki kimi qrammatik qaydalara əsasən qurulur:
- I was in England last year. – Keçən il İngiltərədə idim.
- You were in England last year. – Keçən il İngiltərədə idiniz.
- We were in England last year. – Keçən il İngiltərədə idik.
- They were in England last year. – Keçən il İngiltərədə idilər.
- She was in England last year. – Keçən il İngiltərədə idi. (qadın)
- He was in England last year. – Keçən il İngiltərədə idi. (kişi)
- It was in England last year. – Keçən il İngiltərədə idi. (digər)
Be felinin sözü gedən tense ilə sual cümləsi:
- Was I enough clever? – Yetərincə ağıllı idimmi?
Be felinin sözü gedən tense ilə Passive Voice (Məçhul Növ) ilə cümlə nümunəsi:
- Active Voice (Məlum Növ): All humans were equal. – Bütün insanlar bərabər idi.
- Passive Voice (Məçhul Növ): All humans were created equal. – Bütün insanlar bərabər hüquqlu yaradılmışdı.
Be Past Progressive Tense Necə İstifadə Edilir
Keçmiş davamedici zaman olan Past Continuous Tense, keçmişdə baş verən və müəyyən bir müddətdə davam edən hadisələrdən bəhs etmək üçün istifadə edilir. Keçmişdə göstərilən vaxtda tamamlanmayan və buna görə də davam edən hadisələr üçün istifadə olunur. Əsas odur ki, o an davam edir, nə qədər dəvam etməsinin fərqi yoxdur. Always (həmişə), constantly (davamlı), forever (həmişəlik, əbədi) kimi zərflərlə birlikdə keçmişdə təkrarlanan və ümumiyyətlə bizi narahat edən hərəkətlər üçün istifadə olunur.
was/ were + 1 st form of Verb + ing
- I was being
- you were being
- he/ she/ it was being
- we were being
- you were being
- they were being
Be Past Perfect Tense Necə İstifadə Edilir
Keçmişdə müəyyən bir an və ya hadisədən əvvəl meydana gələn və o ana qədər davam edən hadisələr üçün istifadə olunur. Bu vaxtdan istifadə edəcəksinizsə, hansı hadisədən əvvəl suala cavab verə biləcəyiniz bir zaman cümləsi olmalıdır. Bəzən bu zamanın çox qədim hadisələr üçün istifadə edildiyi fərz edilir, lakin bu doğru deyil. Keçmişə aid yalnız bir hadisə varsa və bu hadisənin keçmişdə bir müddətdən əvvəl meydana gəldiyi ifadə edilərsə, Simple Past Tense istifadə edilməlidir. Bu zamanın istifadə edildiyi ümumi formul belədir:
subject + had + past participle = past perfect tense.
- I had been
- you had been
- he/ she/ it had been
- we had been
- you had been
- they had been
Be Past Perfect Continuous Tense Necə İstifadə Edilir
Bu zaman formasının Azərbaycan dilində qarşılığı olmasa da, belə izah edə bilərik ki, keçmişdə başlayan bir işdən əvvəl edilməkdə olan başqa bir işdən bəhs etmək üçün Past Perfect Continuous zamanından istifadə edilir. Məsələn: When he came, I had been waiting for him for more than two hours. (O gəldiyində mən onu 2 saatdan çox idi ki gözləyirdim.) Keçmişdə müəyyən bir vaxtda gözləməyə başladım və onun gəlişinə qədər bu gözləməyə davam etdim. Keçmişdə başlayan və keçmişdə bitən bir müddətdə hərəkəti davam etdirdim. Hadisə bir müddət ifadə ettiyi üçün Continuous, bu müddət keçmişdə bittiği (qutardığı) üçün Past Perfect`dən istifadə edirik.
- I had been being
- you had been being
- he/ she/ it had been being
- we had been being
- you had been being
- they had been being
Be Simple Future Tense Necə İstifadə Edilir
Future Simple Tense, Azərbaycan dilinə gələcək sadə zaman kimi tərcümə edilir. Gələcək haqqında məlumat verərkən və ya gələcək hadisələrlə bağlı qeyri- müəyyən hadisələri proqnozlaşdırarkən istifadə olunur. Danışıq zamanı verilən qərarlar üçün istifadə olunur. Gələcəklə bağlı verilən vədlər üçün istifadə olunur.
- I will be thy friend, but not thy vice’s friend. – Mən sənin dostun olacağam, amma müavininin dostu deyiləm.
- You will be thy friend, but not thy vice’s friend. – Sən mənim dostum olacaqsan, amma köməkçinin dostu deyilsən.
- We will be thy friend, but not thy vice’s friend. – Biz sənin dostun olacağıq, ancaq müavinin olmayacağıq.
- They will be thy friend, but not thy vice’s friend. – Onlar sənin dostun olacaq, ancaq köməkçinin dostu olmayacaqlar.
- He will be thy friend, but not thy vice’s friend. – O sənin dostun olacaq, ancaq köməkçinin dostu deyil. (kişi)
- She will be thy friend, but not thy vice’s friend. – O sənin dostun olacaq, ancaq köməkçinin dostu deyil. (qadın)
- It will be thy friend, but not thy vice’s friend. – O sənin dostun olacaq, ancaq köməkçinin dostu deyil. (digər)
Be felinin sözü gedən tense ilə sual cümləsi:
- Will I enough clever? – Yetərincə ağıllı olacağam?
Be felinin sözü gedən tense ilə Passive Voice (Məçhul Növ) ilə cümlə nümunəsi:
- Active Voice (Məlum Növ): All humans will equal. – Bütün insanlar bərabər olacaq.
- Passive Voice (Məçhul Növ): All humans will be created equal. – Bütün insanlar bərabər hüquqlu yaradılacaq.
Be Future Progressive Tense Necə İstifadə Edilir
Future Continuous Tense Azərbaycan dilinə gələcək davamedici zaman kimi tərcümə olunur. Gələcəkdə müəyyən bir zamanda davam edəcək hərəkətlər üçün istifadə olunur. Hadisənin nə vaxt başladığı, nə qədər davam ettiyi və ya davam edəcəyi vacib deyil. Əhəmiyyətli olan bir hərəkətin yalnız deyilən anda davam etməsidir.
- I will be being
- you will be being
- he/ she/ it will be being
- we will be being
- you will be being
- they will be being
Be Future Perfect Tense Necə İstifadə Edilir
Müəyyən bir gələcəkdəki hadisəni və ya vaxtdan əvvəl tamamlanacaq hərəkətlər üçün istifadə olunur. Vaxt ifadəsi və ya hadisənin sona çatması üçün verilən vaxtı göstərən cümlə olmadan istifadə olunmur.
- I will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu məni ürəkləndirmiş olacaq.
- You will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu səni ürəkləndirmiş olacaq.
- We will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu bizi ürəkləndirmiş olacaq.
- They will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu onları ürəkləndirmiş olacaq.
- He will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu onu ürəkləndirmiş olacaq.
- She will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu onu ürəkləndirmiş olacaq.
- It will have been heartened by the telephone opinion poll published yesterday. – Dünən yayımlanan telefon rəy sorğusu onu ürəkləndirmiş olacaq.
Be felinin sözü gedən tense ilə sual cümləsi:
- Will have I enough clever? – Yetərincə ağıllı idimmi?
Be felinin sözü gedən tense ilə Passive Voice (Məçhul Növ) ilə cümlə nümunəsi:
- Active Voice (Məlum Növ): All humans will have been equal. – Bütün insanlar bərabər idi.
- Passive Voice (Məçhul Növ): All humans will have been created equal. – Bütün insanlar bərabər hüquqlu yaradılmış olacaq.
Be Future Perfect Progressive Tense Necə İstifadə Edilir
Future Perfect Continuous Tense Azərbaycan dilində gələcək bitmiş davamedici zaman kimi tərcümə olunur. Future Perfect Continuous Tense gələcəkdə baş verməsi planlaşdırılan hadisədən əvvəl başqa verən və bitən hadisənin olduğunu vurğulamaq üçün istifadə edilir.
- I will have been being
- you will have been being
- he/ she/ it will have been being
- we will have been being
- you will have been being
- they will have been being
Be Feili İlə Bağlı Test Nümunələri
- Trixi and Susi … my cats.
- You … very remiss in fulfilling your obligations.
- My green pencil …. on the floor.
- If she passes the exam, she ….. very happy.
- They ….. home at 10 o’clock.
- As soon as I …. able to, I’m going to get a new job.
- We …. at school last Saturday.
- They ….. in front of the supermarket.
- I ….. in Canberra last spring.
- Her books … translated into 24 languages.
Cavablar.
- Are
- Have been
- is
- will be
- will be
- am
- were
- were
- was
- have been
İngilis Dilində Be v2 Və Be v3 Formalarına Aid Test Nümunələri PDF
Daha çox çalışmalarla praktik qazanmaq və öyrəndiklərinizi daha sağlam şəkildə mənimsəmək istəyirsinizsə, sizin üçün hazırladığımız PDF formatlı be birinci, ikinci və üçüncü formları ilə bağlı testi klikləyərək keçid alıb həll edə bilərsiniz.