“Have” ve “Has” feli ingilis dilində tez-tez istifadə olunan, cümlə içərisində həm köməkçi, həm də əsas fel kimi işlədilən, işləndiği cümləyə görə fərqli mənalara malik olan fellerdir. Bir söz kimi, çox mənanı daşıyır və ifadə edir. Have və has ” bir şeyə sahib olmaq” deməkdir. Bir şəxsin və ya adın bir şeyə sahib olduğunu göstərir. Sahip olmak, istifadə etmək sahib olduğu mənalar arasındadır. Have və Has’i, have got və has got’a bənzər formada ingilis dilində nələrə sahib olduğumuzu demək üçün istifadə edirik. Have got = have və Has got = has eyni mənaya malikdir. Başqa sözlə, I have got a cat və I have a cat cümlələrinin hər ikisi Mənim pişiyim var mənasını verir.
I, we, you, they və Children (uşaqlar), Students (tələbələr,şagirdlər) kimi çoxlu şəxslərlə have got istifadə edirik.
He, she, it və my father – atam, my sister- bacım kimi tək şəxslərlə has got istifadə edirik. Qısa cavablarda “Yes, he has” və ya “No, he hasn’t” istifadə edilir. Lakin qısa cavablarda “got” istifadə olunmur.
“Have got” “Has got” ilə cümlələr
I have got a brother and two sisters.
Bir qardaşım və iki bacım var.
They have got a very luxury house.
Onların çox lüks bir evi var.
Has she got a bike?
Onun velosipedi varmı?
They have got computers.
Onların kompüterləri var.
They haven’t got any food.
Onların yeməkləri yoxdur.
Have you got a bicycle? (Sənin velosipedin varmı?)
Yes, I have. (Bəli, var)
No, I haven’t (Xeyr, yoxdur)
İngilis Dilində Have Nə Deməkdir?
Müasir ingilis dilində “to have” bir çox hallarda işlədilir. Əsas feil kimi ” to have” malik olmaq\ var mənalarını ifadə edir. Bu mənada “have” feili “got” feili ilə də yanaşı işlədilə bilər. Lakin bu hal heç bir məna dəyişikliyi yaratmır. Have’i istifadə etmək üçün bir neçə yol var.
“Have” felinin İstifadə qaydaları:
1) “Have” fel əsas fel kimi istifadə edildikdə, ümumiyyətlə “sahib olmaq” mənasında istifadə olunur.
Məsələn:
I have two sisters.
Mənim iki bacım var.
Üçüncü şəxsin təkində “have” feli “has” kimi istifadə olunur.
He has two children.
Onun iki uşağı var.
She has a dog.
Onun bir iti var.
2) “Have” feli başta Present Perfect Tense olmaq üzərə bəzi zamanlarda köməkçi fel kimi istifadə edilir. Köməkçi fellər olaraq da bilinən “have” və “has” bir fel cümləsi yaratmaq üçün aktif fellərlə birləşir. Present perfect, keçmişdən başlayan və günümüzə qədər effekti dəvam edən bir vəziyyəti təsvir edir.
Məsələn:
She has already finished her homework.
Artıq ev tapşırığını bitirib.
I will have finished the school by 2020.
Məktəbi 2020-ci ilə qədər bitirmiş olacağam.
Keçmişdə olmuş və təsiri hələ davam edən vəziyyətləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bir hadisənin təsiri mütləq görünən olması önəmli deyil. Emosional və zehni təsir göstərə bilər.
Məsələn:
Mark has lost his bicycle.
Mark velosipedini itirdi. (Velosiped hələ də itmiş haldadı.)
I have washed my car.
Mən maşınımı yudum. (Avtomobil hələ də təmiz qalır.)
Təcrübələrdən danışarkən istifadə olunur. Həyatdakı təcrübələrimiz əslində baş vermiş zehni və mənəvi dünyamızda iz buraxan, təsirləri davam edən hadisələrdir. Təcrübələrimiz haqqında soruşarkən “Have you ever …” sual quruluşundan çox istifadə olunur.
Məsələn:
Have you ever seen a car accident?
Heç bir avtomobil qəzası görmüsən?
We have watched that film before.
O filmi əvvəl də izləmişik.
3) “Have” feli “to” infitinivi ilə istifadə edildiyində məcburiyyət mənasına gəlir.
We have to go to work on Saturdays.
Şənbə günləri işə getməliyik.
He has to wear a tie at school.
Məktəbdə qalstuk taxmaq məcburidir.
4) Diqqət etmək lazımdır ki, “to have” əsas feil kimi təkcə “malik olmaq” mənasında ifadə etmir. Belə ki, o bir çox isimlərlə yanaşı işlənərək müxtəlif mənalar ifadə edir.
- have breakfast – səhər yeməyi yemək
- have lunch – qəlyanaltı etmək
- have dinner – nahar etmək
- have supper- şam yeməyi yemək
- have a cup of tea – çay içmək
- have a bath – çimmək
- have a nice time – yaxşı vaxt keçirmək
- have fun – əylənmək
- have tea- çay içmək
- have coffee- kofe içmək
- have a shower – duş qəbul etmək
- have a bath- çimmək
- have a headache- başı ağrımaq\ baş ağrısı olmaq
- have a good time- yaxşı vaxt keçirmək
Yuxarıdakı ifadələrin Present və Past Simple zaman formalarının sual və inkarı “to do” köməkçi feli vasitəsilə düzəlir.
Have və Has Fərqi Nədir?
Have feli ” I (mən), you (sən), we (biz), they (onlar)” əvəzlikləri ilə və “the students (tələbələr)”, “the cars (maşınlar)” kimi çoxluq subyektləri ilə istifadə olunur. Azərbaycan dilinə var olaraq tərcümə olunur.
Məsələn:
I have a brother.
Mənim qardaşım var.
The students have a big classroom.
Tələbələrin böyük bir otağı var.
“Has” feli “He, she, it” əvəzlikləri və “Ahmet, The cat” kimi tək subyektlərlə istifadə olunur.
Məsələn:
He has a fast car.
Onun sürətli maşını var.
The cat has 3 kittens.
Pişiyin 3 dənə balası var.
Mənfi və sual cümlələrində “has” feli “have” felinə çevrilir.
Məsələn:
Ahmet doesn’t have a computer.
Əhmədin kompüteri yoxdur.
İngilis Dilində ” Have” və “Has” İnkar Forması Necə Düzəlir?
İnkarcümlələrdə “has not” və ya “have not” kimi istifadə olunur. Qısadılmış halları “hasn’t” və ya “haven’t”dır.
Məsələn:
You don’t have any respect for others.
Sizin başqalarınıza hörmətiniz yoxdur.
I don’t have a computer.
Mənim kompüterim yoxdur.
He hasn’t finished the homework.
Ev tapşırığını bitirməyib.
I haven’t met him before.
Daha əvvəl onunla görüşmədim.
It hasn’t rained so far.
İndiyə qədər yağış yağmadı.
İnkar formalarına diqqət edin, “to have” felinin inkar forması 3 yolla düzəlir.
1) Have not got
I have not got free time.
Boş vaxtım yoxdur.
2) Don’t have
I don’t have free time.
Boş vaxtım yoxdur.
3) Have not
I have not free time.
Boş vaxtım yoxdur.
Sual Və Cavab Cümlələrində Have İstifadəsi
İçində ‘’have/has’’ sözləri olan cümləni sual cümləsinə çevirmək üçün ‘’have/has’’ sözləri cümlənin əvvəlinə yerləşdirilir.
İçində ‘’have/has’’ sözləri olan cümləni sual cümləsinə çevirmək üçün ‘’have/has’’ sözləri cümlənin əvvəlinə yerləşdirilir.
Have you a sister?
Bacınız var?
Have ever you touched a snake with your bare hands?
Heç çılpaq əllərinizlə bir ilana toxundunuzmu?
No, I haven’t touched it in my whole life.
Xeyr, bütün ömrüm boyunca ona toxunmamışam.
How many books have you read this month?
Bu ay neçə kitab oxudunuz?
I have read 6 books.
6 kitab oxumuşam.
How long have you been here? (Neçə vaxtdır buradasınız?)
I have been here for 4 years. (4 ildir burdayam.)
We have watched that film before.
O filmi əvvəl də izləmişik.
Have və Has Qısaldılması Necə İstifadə Olunur?
Have və has qısaldılmış formaları danışığınızı daha rahat və səmərəli etmək üçün ən təsirli yoldur. Cümlənin perspektivi və fel vaxtı hansı qısaltmadan istifadə etməli olduğunuzu göstərir.
I have- I’ve
you have- you’ve
we have- we’ve
they have- they’ve
he has- he’s
it has- it’s
Məsələn:
We’ve known that you liked us for a long time.
Bizi uzun müddətdir sevdiyinizi bilirdik.
We’ve included a map in our wedding invitation.
Toy dəvətnaməmizə bir xəritə əlavə etdik.
They’ve told me how to make baklava before.
Paxlava hazırlamağı daha öncə mənə başa saldılar.
My dad’s bought a new car.
Atam yeni bir maşın aldı.
I’ve got no plans for the weekend.
Həftə sonu üçün heç bir planım yoxdur.
They haven’t seen her before, but they have a photograph of her.
Onu daha əvvəl görməmişdilər, amma onlarda onun bir şəkli var.
Have və Has 3cu forması necə istifadə edilir?
Have feili qaydasız olduğundan perfect tenselər ilə birliktə istifadə edilən 3cu forması “Had”dir.
mübtəda + Had + fel (V3) + tamamlıq
Məsələn:
Have they ever had English lesson?
Onların heç ingilis dili dərsləri olubmu?
I have had the same car for ten years.
On ildir eyni avtomobilim var.
I had gone to İstanbul last year for concert.
Keçən il İstanbula konsert üçün getmişdim.
“Had” İlə İnkar Cümlələr
You hadn’t spoken with me in the party.
Ziyafətdə mənimlə danışmamışdın.
He hadn’t gone to the cinema.
O kinoya getməmişdi.
He hadn’t sold his car to me.
Maşını mənə satmamışdı.
We hadn’t thought this subject.
Bu məsələ barədə düşünmədik.
