Do ve does, İngilizce dil bilgisi konuları arasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Kelime anlamı olarak ‘yapmak’ anlamına gelen bu iki yardımcı fiil, present simple yani geniş zaman kipinde kullanılmaktadır. Yazının devamında do ve does yardımcı fiillerinin kullanımda uymanız gereken gramer kuralları, olumlu – olumsuz cümle örnekleri, iki fiilin soru cümlelerindeki kullanımı, present simple zaman kipi ile bağlantısı ve did yardımcı fiili ile karşılaştırılmaları ile ilgili detaylı bir anlatım bulabilirsiniz. Hazırsanız hemen başlayalım.
Do Does Kullanımında Gramer Kuralları
“Do” ve “does” cümle örnekleri, to do, yani yapmak fiilini öğrenmeye başlamak için doğru bir yoldur. Do ve does bazı durumlarda yardımcı fiil olarak kullanılmaktadırlar. Bu tür fiiller, ana fiilin anlamını bir cümlede genişletir. Do ve does yardımcı fiilleri dil bilgisi kurallarına göre present simple yani geniş zaman kipinde kullanılmaktadır. İki yardımcı fiili detaylı olarak inceleyelim;
Do fiilinin ana tanımı “bir eylemi gerçekleştirmek” tir. Does’ın ana tanımı ise, “bir başkasının başarısına gönderme” dir. Her iki kelime de temelde aynı anlama gelir, çünkü does, do fiilinin üçüncü tekil şimdiki zaman halidir. Aradaki fark, kelimelerin kullanım şekilleridir.
Benzerlikler
Does, do’nun bir formu olduğundan. Her iki kelimenin de birçok ortak noktası vardır.
Her ikisi de fiil ya da eylem sözcükleridir.
- What do you do on Mondays? (Pazartesileri neler yaparsın?)
- How does that thing work? (O şey nasıl çalışır?)
Her ikisi de geniş zamanda kullanılır.
- I do love this movie. (Bu filmi severim.)
- She does want to work as a teacher. (O bir öğretmen olarak çalışmak istiyor.)
Her ikisi de aynı genel tanıma sahiptir.
- I do my homeworks every night. (Her gece ödevlerimi yaparım.)
- She does her homeworks every night. (O, her gece ödevlerini yapar.)
Her ikisi de cümle ve sorularda aynı konumda kullanılır.
- Do you like mantı? (Mantı sever misin?)
- Does your cousin like mantı? (Kuzenin mantı sever mi?)
Anlam açık olduğunda her ikisi de ana fiilin yerini alabilir.
- How do you do that? (Onu nasıl yaparsın?)
- How does she do that? (Onu nasıl yapar?)
Farklılıklar
Do kelimesinin sözlük tanımı aslında “gerçekleştirmek” ve “çözmek” gibi çeşitli tanımları içerirken, does’ın yalnızca bir tanımı vardır. Does ve do sözcüklerinin arasındaki temel fark bu iki kelimenin kullanım şekilleridir. Do ve does’ın farklı kullanım şekillerini beraber inceleyelim;
Do, ‘you,’ ‘we,’ ‘they,’ ‘these,’ ‘those,’ ya da ‘Alicia and him’ gibi çoğul özneler ile beraber kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak I kişi zamiri ile de beraber kullanılmaktadır.
Örnek: We do not like oranges. (Biz portakal sevmeyiz.)
Does ise, ‘she’, ‘he’, ‘it’, ‘that’, ‘this’ ya da Alicia gibi tekil özneler ile beraber kullanılmaktadır.
Örnek: Alicia does not like oranges. (Alicia portakal sevmez.)
Do, emir cümleleri veya komutları oluşturmak için kullanılabilir.
Örnek: Do your work! (İşini yap!)
Does hiçbir zaman emir cümleleri oluşturmak için kullanılmaz.
Örnek: Does your work! (Bu yanlış bir kullanımdır.)
Do ve does’ın cümle içinde kullanımı
Do ve does cümle içinde kullanıldıklarında genellikle cümlenin başında kullanılmazlar. Fakat bunun dışında herhangi bir yerde konumlandırılmaları mümkündür. Do’nun çoğul zamirler ile, does’ın da tekil zamirler ile kullanıldığını hatırlattıktan sonra çeşitli cümle örneklerini beraberce inceleyelim;
- We can do better than that. Let’s try harder! (Bundan daha iyisini yapabiliriz. Haydi biraz daha sıkı deneyelim!)
- Hilmi and Hilmiye do whatever they want on Fridays. (Hilmi ve Hilmiye cuma günlerinde ne isterlerse onu yaparlar.)
- He does everything for us. We just sit and wait for him. (O bizim için her şeyi yapıyor. Biz yalnızca oturup onu bekliyoruz.)
- I really want to do my best in this exam. (Bu sınavda gerçekten yapabileceğimin en iyisini yapmak istiyorum.)
- That does not make any sense. (Bunun hiçbir anlamı yok / Bu hiçbir anlam ifade etmiyor.)
Do ve does’ın soru cümlelerinde kullanımı
Do ve does soru cümlelerinde genellikle cümlenin başında kullanılırlar, fakat cümle başında kullanılmadığı durumlar da mevcuttur. Basit bir soru tümcesinde, do veya does ifadelerinin ardından genellikle özne ve ardından eşlenik fiil gelir.
Do ve does’ın cümlenin başında kullanıldığı türde sorular genellikle yes – no questions yani evet – hayır soruları olarak bilinir. Eğer cümle, who, where, what, why ya da when ile başlamışsa, do ya da does yapıları bunlardan hemen sonra kullanılabilir.
Örnekler:
- What does Alicia want for dinner? (Alicia akşam yemeğinde ne istiyor?)
- Does Antalya have many beaches? (Antalya’nın birçok sahili var mıdır?)
- Where do you find your earrings? (Küpelerini nerede buldun?)
- When does she normally come home from work?
- Who does your dishes? (Senin bulaşıklarını kim yıkıyor?)
- Do they know that it is a rude thing to act like that? (O şekilde davranmanın kaba bir şey olduğunu biliyorlar mı?)
- How many times do I have to tell you that I do not want to come with you to the concert tonight? (Sana bu akşamki konsere gelmek istemediğimi daha kaç defa söylemeliyim?)
Do ve does yardımcı fiilleri ile ilgili yapmamanız gerekenler;
- Do ve does kullanıyorsanız ana fiile ‘s’ takısı eklememelisiniz.
- Açık uçlu sorulara başlarken do ve does kullanmamalısınız.
- Do ve does’ı to be fiili ile beraber kullanmamalısınız.
To do fiili, yardımcı fiil olarak kullanılabildiği gibi bir action verb olarak da kullanılabilmektedir. Yukarıda ve yazının devamında, fiilin yardımcı fiil olarak kullanıldığı durumlar ile ilgili detaylı bilgi mevcut. Şimdi to do fiilinin bir action verb yani eylem fiili olarak kullanıldığı durumları inceleyelim.
Bazı durumlarda, to do fiili aynen to run yani koşmak fiili gibi, bir eylemi ifade etmek için kullanılabilir.
Önemli bir hatırlatma:
Present simple yani geniş zaman kipinde he, she ve it beraber kullanıldığı ve -o ile biten fiile ‘es’ ekliyor.
do – does
go – goes gibi.
Sonuç olarak:
1. Do, yapmak anlamında kullanılan bir yapıdır. Olumlu yapıda bir kelimedir. I yani ben, you yani sen, we yani biz ve they yani siz kişi zamirleri ile beraber kullanılmaktadır.
Cümle örnekleri:
- Do you like dancing? (Dans etmeyi sever misin?)
- Do something to stop the pain. (Ağrıyı durdurmak için bir şey yap.)
2. Don’t, do not’ın kısaltılmış versiyonudur. Do ile beraber kullanılan olumsuzluk eki ‘not’ yapıya olumsuzluk anlamı katmaktadır. Don’t, kelime anlamı olarak ‘yapmamak’tır. Do gibi, I yani ben, you yani sen, we yani biz ve they yani onlar kişi zamirleri ile beraber kullanılmaktadır.
Cümle örnekleri:
- I do not / don’t like to sleep for hours. (Saatlerce uyumayı sevmem.)
- That is okay. I do not want to know. (Sorun değil. Bilmek istemiyorum.)
3. Does, aynı do gibi, yapmak anlamında kullanılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta bulunuyor. Bu yardımcı fiil, present simple yani geniş zaman kipinde, he yani eril o, she yani dişil o, ve it yani o kişi zamirleri ile beraber kullanıldığı için, do fiiline -es takısı gelmektedir. Kelime yapı olarak olumludur.
Cümle örnekleri:
- He does love his dog. (O köpeğini sever.)
- She does her homework. (O ödevini yapar.)
4. Doesn’t, does not’ın kısaltılmış versiyonudur. Not olumsuzluk eki alarak ‘yapmamak’ anlamını vermektedir. He, she ve it ile beraber kullanılır ve -es takısı bu sebeple kullanılmıştır.
Cümle örnekleri:
- He does not like to speak that loud. (O kadar yüksek sesle konuşmayı pek sevmez.)
- She does not eat meat at all. (O hiç et yemez.)
5. Son olarak, do ve does soru cümlelerinde cümlenin başına gelmektedir.
Cümle örnekleri:
- Do you like to listen to music? (Müzik dinlemeyi sever misin?)
- Does she know that you are here? (O senin burada olduğunu biliyor mu?)
İngilizce Do ve Does ile Olumlu Soru Cümleleri
Yukarıda do ve does yapıları ile ilgili detaylı anlatımı inceleyebilirsiniz. Yapılar ile ilgili olumlu soru cümlesi örneklerine beraber bakalım;
- Do you like to sing a song? (Şarkı söylemeyi sever misin?) / Burada gördüğünüz gibi do yardımcı fiili cümle başına getirilerek kullanılmıştır.
- How do you go to work every morning? (Her sabah işe nasıl gidiyorsun?) / Burada ise, do yardımcı fiili, how yapısı ile beraber kullanıldığı için ikinci sırada kullanılmıştır.
- Does she know how badly you want to attend this party and today is your birthday? (O senin bu partiye ne kadar çok katılmak istediğini ve bugün senin doğum günü olduğunu biliyor mu?)
- Does Remzi know how angry you are with him? Maybe you should tell him. (Remzi senin ona ne kadar kızgın olduğunu biliyor mu? Belki de kendisine söylemelisin.)
- Does Leyla regularly feed her cat every day? (Leyla her gün düzenli olarak kedisine yemek veriyor mu?)
- Does your boyfriend help you with the important project you need to prepare for work? (Erkek arkadaşın sana iş için hazırlaman gereken önemli projede yardımcı oluyor mu?)
- How do you prepare for your high school graduation? How do you dress? (Lise mezuniyetin için nasıl hazırlanırsın? Nasıl giyinirsin?) / Burada da görüldüğü üzere, do yardımcı fiili how yapısı ile beraber kullanıldığından cümlede ikinci sırada kullanılmıştır.
- Do you enjoy long nature walks? We can take a walk together this weekend. (Uzun doğa yürüyüşlerinden hoşlanır mısın? Bu hafta sonu beraber bir yürüyüşe çıkabiliriz.)
- How often do you visit your family? (Aileni ne sıklıkla ziyaret edersin?)
- Where do you live? Does your house close to the city center? (Nerede yaşıyorsun? Evin şehir merkezine yakın mı?)
İngilizce Do ve Does ile Olumsuz Soru Cümleleri
Do ve does ile ilgili olumsuz yapıdaki soru cümlelerini de inceleyelim;
- Don’t ve doesn’t, not olumsuzluk eki içerdiklerinden yapı olarak olumsuzlardır. Fakat cümlenin bütünü zaman zaman olumlu bir anlama da işaret ediyor olabilir.
- Don’t you wish a teacher like her? (Onun gibi bir öğretmen istemez miydin?)
- Don’t you want to come to this event with me? I am sure we will have a lot of fun. (Benimle bu etkinliğe gelmek istemez misin? Çok eğleneceğimize eminim.)
- Doesn’t Ricky want to eat with us too? If you want, let’s invite him too. (Ricky de bizimle yemek yemek istemiyor mu? İstersen onu da davet edelim.)
- Don’t you want a good career life for yourself too? (Sen de kendin için iyi bir kariyer hayatı istemez misin?)
- Doesn’t she look very tired? She must have worked for that project all night. (O çok yorgun görünmüyor mu? Tüm gece o proje için çalışmış olmalı.)
- They never watch a movie in a theater, do they? (Onlar hiç, bir sinemada film izlemiyor, izliyorlar mı?)
- Doesn’t he have a life? Why is he so interested in your life? (Onun bir hayatı yok mu? Neden senin hayatın ile bu kadar çok ilgileniyor?)
- Doesn’t she just look like her father? Lovely isn’t it? (Tıpkı babasına benzemiyor mu? Ne hoş değil mi?)
- Don’t we have an English class tomorrow morning? (Bizim yarın sabah İngilizce dersimiz yok mu?)
- Don’t they know it is the end of the conversation for me, when you talk that rudely. (O kadar kaba konuşulduğunda benim için o konuşmanın bitmiş olacağını bilmiyorlar mı?)
İngilizcede Simple Present Tense (Geniş Zaman) Kullanımı
İngilizcede simple present ya da present simple olarak anılan zaman kipi, dilimizde geniş zaman olarak ifade edilmektedir. Bu zaman kipi kullanılarak kurulan cümlelerde her zaman geçerli olan bir başka deyişle değişmeyen olaylar ve durumlar belirtilmektedir. Buna ek olarak simple present tense, alışkanlıkları da ifade ederken kullandığımız bir zaman kipidir. Koşarım, yaparım, giderim, gelirim gibi yapılar kullanılmaktadır. Yani bu zaman kipinde fiilin ilk hali – verb one- kullanılmaktadır. İngilizce geniş zamanda yardımcı fiil olarak ise, do ve does yardımcı fiilleri kullanılmaktadır. Bu zaman kipinde olumlu cümlelerde yardımcı fiiller kullanılmamaktadır. Yardımcı fiiller olumsuz cümlelerde ve soru cümlelerinde kullanılmaktadır. He yani eril o, she yani dişil o ve it yani o söz konusu olduğunda yani üçüncü tekil şahıslar ile beraber does yardımcı fiili kullanılmaktadır. Diğer özneler ile ise do yardımcı fiili kullanılmaktadır.
Bu özet bilginin ardından, do ve does’ın simple present tense’te nasıl kullanıldığını ve bu iki yardımcı fiilin did yardımcı fiili ile olan bağını irdelemeye geçelim.
Geniş zaman, fiilin temel halinin kullanıldığı bir zamandır:
I live in Berlin. (Ben Berlin’de yaşarım / yaşıyorum)
Yukarıda da belirtmiş olduğumuz gibi, üçüncü tekil şahıslarda, fiil -s takısı almaktadır.
He lives in Berlin. (O Berlin’de yaşar / yaşıyor.)
Geniş zaman soruları
Aşağıdaki soru cümlesi örneklerini inceleyelim.
- Do you play the guitar? (Gitar çalar mısın / çalıyor musun?)
- Where do you work? (Nerede çalışırsın / çalışıyorsun?)
- Does Jenny play baseball? (Jenny basketbol oynar mı / oynuyor mu?)
- Where does she come from? (O nereli?)
- Where do they meet? (Onlar nerede buluşur?)
Do ve does, present simple yani geniş zaman kipinde soru cümleleri kurarken kullanılmaktadır. Aynı zamanda where, what when gibi kelimeler ile kurulan soru cümlelerinde de kullanılmaktadırlar.
Do, does ve did
Do, does ve did İngilizce gramer konuları arasında oldukça karıştırılan ifadelerdir. Bu üç yapı da, to do yani yapmak fiilinin birer formudur. Does, do’nun simple present tense’te üçüncü tekil şahıslar için kullanılan formudur. Did ise, simple past tense’te tüm özneler ile beraber kullanılan formudur.
To do fiili bir eylem fiil olarak kullanılabildiği gibi, bir yardımcı fiil olarak da kullanılabilmektedir.
To do fiilinin yardımcı fiil olarak kullanılması
Do, does ve did yardımcı fiilleri, cümlede başka bir fiilin birinci hali ile kullanılmaktadırlar. Yapıların bu şekilde kullanılmasındaki amaç, olumsuz yapıda cümleler kurmak, soru cümleleri kurmak ya da bir şeye vurgu eklemektir.
Do not, does not ve did not ile olumsuz cümleler
Bu yapılar ile beraber bi olumsuz cümle kurmak için genellikle yapıların kısaltılmış halleri kullanılmaktadır. Cümlede geçen fiil ilk hali ile kullanılır ve bu fiile, don’t, doesn’t ya da didn’t yardımcı fiilleri eşlik eder.
Bir hatırlatma:
Eğer cümleye vurgu eklemek istiyorsanız, yapıları kısaltma halinde değil, uzun halleri ile kullanmalısınız – do not, does not ya da did not gibi –
Kişi zamirleri ve yardımcı fiiller
- I (Ben) – Do not / Don’t
- You (Sen) – Do not / Don’t
- We (Biz) – Do not / Don’t
- They (Onlar) – Do not / Don’t
- He (Eril o) – Does not / Doesn’t
- She (Dişil o) – Does not / Doesn’t
- It (Nötr o) – Does not / Doesn’t
Do, does ve did ile yes – no questions (evet – hayır soruları)
Evet – hayır ile cevaplanacak bir soru oluşturmak için, soruya do, does veya did, (olumsuz sorular için do not, does not, did not) ile başlayın ve ardından kişi veya eylemi yapan şeyi ekleyin, ardından fiilin temel biçimini ekleyin ve sonra da cümlenin geri kalanını ekleyin.
Olumlu yapılar şu şekilde tamamlanmalıdır:
- I (Ben) – Do / Past: Did
- You (Sen) – Do / Past: Did
- We (Biz) – Do / Past: Did
- They (Onlar) – Do / Past: Did
- He (Eril o) – Does / Past: Did
- She (Dişil o) – Does / Past: Did
- It (Nötr o) – Does / Past: Did
Olumsuz yapılar ise şu şekilde tamamlanmalıdır:
- I (Ben) – Do not / Don’t / Past: Did not / Didn’t
- You (Sen) – Do not / Don’t / Past: Did not / Didn’t
- We (Biz) – Do not / Don’t / Past: Did not / Didn’t
- They (Onlar) – Do not / Don’t / Past: Did not / Didn’t
- He (Eril o) – Does not / Doesn’t / Past: Did not / Didn’t
- She (Dişil o) – Does not / Doesn’t / Past: Did not / Didn’t
- It (Nötr o) – Does not / Doesn’t / Past: Did not / Didn’t
Do, does ve did ile Wh – questions (Wh- soruları)
Wh- soruları, cevap olarak evet ya da hayırdan fazla bilgiye ulaşmak amacı ile yönetilmiş sorulardır. Wh- sorulara what, when, who, where how much, how many ve how ile başlayan sorular örnektir.
Bir wh- soru cümlesi kurmak için, cümlenin başına wh ile başlayan kelimeyi, sonrasına do, does ya da did yardımcı fiillerinden birini sonra cümlenin öznesini, hemen ardından ilk hali ile cümlenin fiilini ve sonra da geriye kalan kısımları eklemeniz gerekmektedir. Kural şu şekildedir:
Wh-Word (Wh kelimesi) + Auxiliary Verb ‘To Do’ (Yardımcı fiil ‘To Do’ / do, does ya da did) + Subject (Özne) + Verb in Base Form (İlk hali ile fiil) + Rest of Sentence (Cümlenin geri kalanı)
